IPS’99 - Izvor i prenos snage
Dr Milorad Radetić, dipl. inž.
MEĐUNARODNI simpozijum – IPS’99 je održan od 31. maja do 3. juna 2000.god. u Bečićima, SRJ.
Organizatori Simpozijuma su Univerzitet Crne Gore i Mašinski fakultet u Podgorici.
Krajem 1999.god. publikovan je Zbornik rezimea 81 rada, autora iz Japana, Nemačke, Italije, Poljske, Makedonije, Slovačke, Ukrajine, Mađarske, Rusije, Republike Srpske i iz naše zemlje. Međutim, iako su im rezimei prihvaćeni, jedan broj autora, uglavnom stranaca, nije poslao svoje radove tako da zbornik sadrži 65 radova.
Kao uvodno izlaganje prezentiran je rad pod naslovom: NAUČNE PODLOGE ZA INŽINJERSTVO MOTORA I MOTORNIH VOZILA autora Petrović S. (Mašinski fakultet, Beograd), kao deo istraživačkog projekta, koji je finansiralo Ministarstvo za nauku i tehnologiju Srbije i na kojem je rađeno od 1996. do 2000. godine.
U istraživanjima na projektu učestvovalo je 85 istraživača iz različitih institucija,a projekat se sastojao od sledećih deset potprojekata:
– razvoj eksperimentalnih metoda kod motora SUS,
– istraživanje radnog procesa motora,
– ekološki problemi motora i vozila,
– energijski problemi motora i vozila,
– frikcioni sistemi i modeli održavanja vozila,
– mehatronika motora i vozila,
– projektovanje karoserije automobila,
– modeliranje vozila i posade u aksidentnim situacijama,
– upravljivost, stabilnost i noseće strukture vozila
U radu su prikazani ostvareni rezultati po svakom potprojektu.
Ostali prijavljeni radovi razvrstani su prema tematskim oblastima u sledećih pet sekcija:
Za ovu sekciju prijavljeno je 13 radova. Radovima su obuhvaćene sledeće tematske oblasti:
– uticaj vozila na zagađivanje okoline,
– emisija i merenja emisije izduvnih gasova,
– ispitivanja efikasnosti uređaja za grejanje i provetravanje putničkih vozila,
– uticaj na povećanje nivoa buke uređaja za zagrevanje i provetravanje unutrašnjosti putničkog vozila, i izduvnog uređaja i mogućnosti uticaja na njeno smanjenje,
– mogućnosti uticaja na smanjenje toksičnosti izduvnih gasova, naknadnim tretmanom izduvnih gasova dizel motora, primenom odgovarajučih apsorbera, termičkih i katalitičkih reaktora i filtera čestica sa aktivnom i pasivnom regeneracijom i dr.
Dat je pregled međunarodnih i evropskih standarda i teh-ničkih propisa, kao i organizacija koje ih donose i JUS-a za oblast prevoznih sredstava i mobilnih mašina, koji se odnose na zagađivanje, buku i vibracije.
Pažnju su privukli sledeći radovi:
1. Eksploataciona istraživanja mogućnosti primene biodizel goriva za pogon motora u gradskom saobraćaju – Petrović S., Obradović B., Rac A., Tomić M., -Mašinski fakultet Beograd, Jovanović Z., Institut za nuklearne nauke Vinča,
2. Stroke i. c. engine - a two – design for ecology (dvotaktni ekološki motor) – Koziarski C, Univerzitet za tehnologiju, Vroclav - Poljska.
3. A study of autoignition and combustion in two stroke atac engine - compression ignition characteristics of low carbon alternative fuel ( studija samopaljenja i sagorevanja u dvotaktnom motoru atc – karakteristike paljenja kompresijom alternativnog goriva sa niskim sadržajem ugljenika) – Iida N., Univerzitet Jokohama – Japan.
U prvom radu objavljeni su rezultati istraživanja mogućnosti primene biodizel goriva za pogon dizel - motora. Izvršena su eksploataciona ispitivanja sa tri vrste goriva: dizel gorivom, biodizel gorivom i mešavinom dizel goriva i bio ulja u odnosu 70% prema 30%. Ispitivanja su imala za cilj da se odredi uticaj biodizel – metil estera repičinog ulja domaće proizvodnje na funkcionalne karakteristike motora, odnosno vozila, gasnu emisiju, kao i dimnost motora.
Rezultati ispitivanja ukazuju da je korišćeno biodizel gorivo pogodno za upotrebu i da standardni dizel motor može da radi na ovo gorivo bez većih rekonstrukcija.
Drugi rad se odnosi na konstrukciju posebno projektovanog dvotaktnog dvocilindričnog motora, koji treba da zadovolji ekološke uslove.
Treći rad se odnosi na ispitivanja urađena na dvotaktnom motoru specijalne konstrukcije, radi obezbeđenja alternativnih goriva. Rad sadrži opis metode ispitivanja, rezultate ispitivanja i diskusiju, kao i brojne dijagrame i karakteristike ispitivanih goriva.
II
Motori
Za ovu sekciju prijavljeno je 11 radova, koji su se odnosili na:
– trend razvoja superbrzohodnih dizel motora za putnička i laka teretna vozila i osnovne karakteristike nekih superbrzih motora sa direktnim ubrizgavanjem,
– energijski (toplotni) bilans natpunjenog dizel motora sa i bez hladnjaka usisnog vazduha,
– mogućnosti brze dijagnostike stanja ulja u motoru primenom tzv. lubri-senzora, električnog mernog instrumenta koji meri dielektričku konstantu ulja,
– istraživanje procesa generisanja buke dizel motora radi utvrđivanja procesa stvaranja i emisije zvučnih talasa motora u kvalitativnom i kvantitativnom smislu,
– razvoj motora male snage (do 1000 kW) sa direktnim ubrizgavanjem goriva,
– uticaj temperature predgrevanja goriva na eksploatacione karakteristike brodskih motora,
– mogućnosti primene 4 senzorske anemometarske sonde sa zagrejanim vlaknom za merenje turbulentnog strujnog polja u radnom prostoru motora,
– analizu najuticajnih parametara sprege motora i radne mašine i mogućnost uspostavljanja adekvatnog matematičkog modela,
– uticaj kvaliteta rashladne tečnosti, u sistemu za hlađenje, na oštećenje delova motora itd.
Od posebnog su značaja radovi:
1. Evolucija strujnog polja u cilindru motora tokom usisavanja – Jovanović Z., INN Vinča - Beograd,
2. Uticaj variranja intenziteta inicijalnog vihornog strujanja na prostiranje plamena u komori za sagorevanje sa slabim radijalnim strujanjem – Jovanović Z., INN Vinča Beograd, Petrović S., Mašinski fakultet, Beograd.
U radu su prezentirani neki od inicijalnih rezultata evolucije strujnog polja u komori za sagorevanje Oto motora, kao posledica ustrujavanja fluida kroz ventilski sklop. Rezultati su dobijeni pomoću višedimenzionalnog modeliranja nereaktivnog strujanja u komplikovanoj geometriji sa pokretnim granicama.
Drugi rad predstavlja (na neki način) nastavak prethodnog i daje rezultate trodimenzionalne analize uticaja variranja intenziteta inicijalnog vihornog strujanja u opsegu od 0 do 2, u odnosu na broj obrtaja motora, na oblik fronta plamena i njegovo pomeranje kroz cilindričnu komoru za sagorevanje sa zonom istiskivanja od 20% okarakterisanom izuzetno nepovoljnom strujnom slikom kojom dominira prostiranje plamena.
Ideja istraživanja je da se globalno poboljšaju distribucija i nivo kinetičke energije turbulencije u komori za sagorevanje u cilju povećanja brzine prostiranja plamena.
III
Vozila
i mobilne mašine
U ovoj sekciji je saopšteno 11 radova, koji su se odnosili na sledeće problematike:
– definisanje parametara merodavnih za istraživanje karakteristika zajedničkog rada sistema motor – vozilo,
– mogućnosti tačnog predviđanja intenziteta vučnih sila na pogonskim točkovima kod vanputnih vozila u zavisnosti od karakteristika i stanja podloge,
– analizu ponašanja vozila sa različitim tipovima prenosnika koji omogućuju pogon na sva četiri točka,
– eksperimentalno određivanje stepena korisnosti električnog prenosnika snage na šinskim vozilima,
– evropske propise u drumskom transportu i njihovu primenu,
– proučavanje procesa zaleta motornog vozila, za čije je potrebe razvijen inverzni model prenosnika snage sa ograničenjima podužnog ubrzanja i porasta ubrzanja,
–
nove
uređaje i opremu za dijagnosticiranje stanja sistema na vozilu, sa
posebnim osvrtom na primenu novih sistema za samodijagnostiku,
– reparaciju oštećenih mašinskih delova primenom tehnologije tvrdog hromiranja,
– probleme dinamičke stabilnosti kod inžinjerijskih mašina.
IV
Prenos
snage
U okviru ove sekcije saopštena su 22 rada, koji su se odnosili na:
– metodologiju i rezultate dinamičkog ispitivanja vozila sa turbovarijatorom u laboratorijskim uslovima na dinamometarskim valjcima i posebno razvijenoj opremi za tu namenu,
– primenu zupčanika sa cikloidnim ozubljenjem i faze projektovanja jednostepenih “ciklo” reduktora,
– metodologiju proračuna i provere vratila menjača u funkciji načina uležištenja i deformacije,
– analizu uticaja osnovnih parametara složenih planetarnih prenosnika na formiranje optimalne kinematske šeme,
– analizu uticaja pojedinih parametara na promenu stepena korisnosti kod hidrodinamičkih transmisija, koje poseduju hidrostatički prenosnik kao komponentu za prenos snage,
–
mogućnosti
proračuna elemenata mobilnih i transportnih mašina na osnovu radne
čvrstoće, korišćenjem razvijenih programa,
– uticaj opterećenja i položaja frikcionih sklopova kod složenih planetarnih, prenosnika brzohodnih guseničnih vozila, na gabarite i kompaktnost prenosnika,
– uticaj kvaliteta sredstva za podmazivanje na smanjenje unutrašnjih gubitaka i termičkog opterećenja elemenata prenosnika snage kod putničkih vozila domaće proizvodnje,
– metodu za određivanje vremena zaleta, obrtnih momenata, ugaonih brzina i gubitaka snage tokom zaleta elektromotornog pogona sa hidrodinamičkim menjačem,
– deformaciju tanjirastih opruga glavnih spojnica za putnička vozila domaće proizvodnje, u zavisnosti od potisne sile i porasta napona,
– savremene trendove u razvoju automatskih transmisija za motorna vozila, kao i menjača sa kontinualnom promenom prenosnog odnosa,
– uticaj standardizacije osnog rastojanja kod jednorednih planetarnih prenosnika, sa tri osnovna elementa, i njen uticaj na konstrukcione parametre prenosnika,
– optimizaciju pogonskih sistema hidrauličnih bagera,
– analizu režima rada elemenata izlaznih sumirajućih planetarnih prenosnika, brzohodnih guseničnih vozila, pri zaokretu vozila,
– teorijska i eksperimentalna istraživanja polja brzina i polja pritisaka u radnom prostoru turboprenosnika (hidrodinamičkih prenosnika) ugrađenih u transmisijama motornih vozila,
– probleme sinteze elektrohidrauličkog servosistema automatskog upravljanja u funkciji izvršnih organa u upravljanju obrtnim masama velikog momenta inercije,
– razvoj hidromehaničke transmisije sa dve hidrodinamičke spojnice i dva hidrodinamička prenosnika za potrebe šinskih vozila,
– proračun izlaznih parametara hidromehaničkog menjača sa hidrodinamičkim prenosnikom, za putnička vozila,
– mogućnost povećanja efikasnosti i ekonomičnosti građevinske mašine buldožera, primenom automatizacije praćenja i održavanja stepena proklizavanja između pumpnog i turbinskog kola hidrodinamičkog prenosnika u optimalnim granicama,
– matematičko modeliranje zajedničkog rada pogonskog motora i hidrodinamičkog prenosnika.
V
Ostalo
U okviru ove sekcije prijavljeno je 8 radova koji su se odnosili na:
– proračun karakteristika koničnih zavojnih opruga i proveru teorijskih postavki kroz eksperimentalna ispitivanja,
– uticaj dinamičkog opterećenja na pogon i prenos snage šinskih vozila,
– mogućnosti procene pouzdanosti jako opterećenih zupčanika valjaoničkih stanova u fazi projektovanja,
– specijalni dodatni uređaj koji služi za polaganje savitljivih cevi “bez otkopavanja tla”,
– uređaj koji se koristi za dinamička ispitivanja napona u korenu zubaca zupčanika,
– specijalnu vrstu prenosnika tzv. talasne prenosnike, koji se koriste za male snage, a mogu da ostvare velike prenosne odnose, sa kontinualnom promenom prenosnog odnosa u zavisnosti od opterećenja.
Broj prisutnih autora na simpozijumu IPS’99 – 2000 bio je manji nego na prethodno održanom skupu, posebno se smanjio broj autora iz inostranstva.
To je moralo da se odrazi na kvalitet simpozijuma jer se radi o izostanku poznatih stručnjaka iz ovih oblasti. Može se, ipak, konstatovati da je na skupu prezentiran priličan broj kvalitetnih radova i da je skup u celini uspeo.
Rad primljen: 30.6.2000. god.