naslovna >> sveska 122

 ZORAN HRNJEZ

U V O D

Zahtevi da se na brod relativno malih dimenzija i deplasmana ugradi tako snažno i efikasno naoružanje i oprema, koja će obezbediti visoku operativnu gotovost, predstavljali su za proizvodače brodskog naoružanja, opreme i brodograditelje pravi izazov. U tu svrhu uspešno su razvijeni raketni i artiljerijski sistemi koji, po svojim performansama, ne zaostaju za sistemima koji se koriste na brodovima klase razarači, krstarice i bojni brodovi.

Raketni čamci i topovnjače su u literaturi poznati kao brzi borbeni čamci, a u sastavima ratnih mornarica pojavili su se 1960 tih godina. Sama pojava raketnog oružja kao i mogućnost njegove ugradnje na brod dovela je do toga da i raketni brod može naneti raketni udar po protivničkim brodovima, objektima na otvorenom moru i ciljevima na obali.  

Raketni čamci su brodovi velike brzine i dobrih manevarskih osobina. Osnovno naoružanje su im rakete tipa brod-brod, s tim što imaju i artiljerijsko naoružanje kalibra 20 ili 40mm. Najčešće se upotrebljavaju za odbranu pomorskih komunikacija i napade na veće savremene brodove.

Raketne topovnjače su po dimenzijama nešto veći brodovi od raketnih čamaca i imaju nešto jače artiljerijsko naoružanje kalibara 23, 30, 40, 57 i 76mm. Osnovno naoružanje su im rakete tipa brod-brod, a na sebi najčešće  imaju 2 ili 4 raketna lansera. Borbena dejstva savremenih raketnih topovnjača karakterišu kratki razarajući raketno artiljerijski udari i visoka dinamika dejstva. Vreme borbenog kontakta najčešće je svedeno na svega nekoliko minuta.Deplasman raketnih topovnjača se kreće od 150 do 640 tona, dužina od 36 do 64 metra, brzina i do 50 čv, a daljina  plovidbe i do 6100 milja.  U zapadnoj vojnoj literaturi često se i raketne korvete svrstavaju u grupu raketnih topovnjača, pa se zato i srećemo sa različitim razvrstavanjima istog broda.  

Raketne korvete su ratni brodovi namenjeni za protivpodmorničku, protivavionsku i protivbrodsku odbranu ratnih i trgovačkih brodova na moru.  Naoružane su raketama  tipa brod-brod, brod-vazduh, lakom i srednjom artiljerijom, protivpodmorničkim naoružanjem (torpeda, klizači dubinskih bombi i protivpodmorničkim raketnim bacačima), a neke od njih mogu da polažu mine i da nose helikopter. Deplasman  raketnih korveta se kreće od 400 do 1850 tona, dužina do 100 metara, brzina im je u granicama od 19 do 42 čv, a daljina  plovljenja do 5000 milja. Artiljerijsko naoružanje obuhvata kalibre od 20 do 120mm, a torpedno od 324 do 533mm. Zbog  svih ovih osobina raketne korvete su veoma pogodni brodovi za male ratne mornarice, jer se na relativno malom brodu  nalazi oružje velike udarne moći.

Raketne fregate su ratni brodovi namenjeni za pratnju (eskort) velikih ratnih i trgovačkih brodova. U manjim ratnim mornaricama predstavljaju najveće brodove koji imaju ulogu komandnih brodova združenih  taktičkih sastava i nosilaca borbene moći na moru. Raketne fregate su posebno građene sa jakim protivbrodskim,  protivpodmomičkim i protivavionskim naoružanjem. Opremljene su najsloženijom opremom i računarima za raketno  gađanje ciljeva na vodi, pod vodom i u vazduhu. Sve novoizgrađene fregate spadaju u raketne, a samo mali broj fregata i  to u nekim manjim ratnim mornaricama je ostao bez raketnog naoružanja. Deplasman raketnih fregata se kreće od 1150  do 4700 tona, dužina od 82 do 140 metara, brzina do 35 čv i daljina plovidbe do 10900 milja.

S obzirom na namenu i  zadatke koji se postavljaju pred savremene ratne brodove, sigurno je da će se nastaviti sa daljom raketizacijom svih vrsta  postojećih ratnih brodova, uz izgradnju trupa novih brodova koji će moći da izdrži nekoliko generacija naoružanja (kontejnerskog ili modulskog tipa montaže).

Promene u doktrinama upotrebe ratne mornarice, intenzivan tehničko-tehnološki razvoj, a posebno u oblasti računarske tehnike, i njena sve veća primena u oružnim sistemima, kao i  visoke cene gradnje i održavanja ratnih brodova i savremenog naoružanja, dovode do stalnog povećanja broja ratnih  brodova koji  nose raketno naoružanje.